1: Poëzie is er voor iedereen

“Op middelbare scholen en universiteiten wordt vaak eerder het werk van oudere dichters behandeld dan dat van moderne dichters. De docenten gaan hierbij meestal in op de vraag wat de dichter bedoelt, wat de betekenis van het gedicht is. Daar heeft iedereen een andere kijk op, maar uiteindelijk weet de docent het altijd beter, want die heeft het in een boek gelezen. Zo wordt poëzie iets elitairs en afstandelijks, terwijl een gedicht voor iedereen iets anders kan betekenen.

Als je kijkt naar het werk van de moderne dichters, bijvoorbeeld Radna Fabias, die het afgelopen jaar de Grote Poëzieprijs won, merk je dat dat helemaal niet zo hoogstaand is. Ik denk dat hoogstaand ook meer te maken heeft met afstand dan met kwaliteit: ik vind de gedichten van Fabias prachtig omdat ze zo dichtbij komen.”

2: Geef jezelf de ruimte om een gedicht te ontdekken

“Wat in een gedicht altijd heel belangrijk is, is het wit eromheen. Soms betekent die lege ruimte eigenlijk dat er ergens een komma of punt staat, dat je even een adempauze kunt nemen.

Daarnaast is er geen dichter die schrijft vanuit een vooraf opgesteld onderwerp: een gedicht ontstaat vanuit een spel van associatie, een dichter speelt met de beelden die woorden oproepen. Gedichten lezen verplicht je tot niks, je kunt je overgeven aan wat er in je eigen kop omgaat. Dat geeft je als lezer een bepaalde vrijheid.

Ga er dus als je een gedicht leest maar niet vanuit dat je het meteen kunt bevatten. Ik zeg bewust bevatten in plaats van begrijpen, want begrijpen is iets heel rationeels. Wat werkt is rustig lezen en onderzoeken bij welke woorden je blijft hangen. Je zult merken dat een gedicht soms langzaam voor je opengaat.”

3: Onzeker over poëzie? Nergens voor nodig!

“Ik heb het pas laat zelf aangedurfd om te gaan schrijven. De enorme hoeveelheid aan gedichten die er al was zorgde voor de nodige onzekerheid. Toch heb ik het uiteindelijk gedaan. Ik denk dat het bij het lezen van gedichten net zo werkt. Het heeft volgens mij te maken met de manier waarop vaak met poëzie wordt omgegaan op scholen: het is alsof die gedichten uitgelegd moeten worden, alsof je erop moet studeren, alsof je ze op een bepaalde manier moet begrijpen. Kán begrijpen. Dat is iets waar ik me tegen verzet. Misschien betekent het wel helemaal niks. Misschien zijn het wel alleen maar mooie woorden.”

4: Gedichten lezen: je kunt het (bijna) niet fout doen

“De meest gemaakte fout is denk ik het zoeken naar een rationele betekenis. Vaak zit die er wel in verstopt, maar hij hóeft er niet te zijn. Fouten bestaan niet echt, maar als ik er toch een moet kiezen, dan is het dat je niet met open ogen naar een gedicht kijkt. Dat je denkt: hier moet ik iets mee. 

Sta open voor het spel van de woorden en zinnen. Waarom zou je een gedicht na één keer lezen meteen wegleggen? Ik heb wel eens een gedicht een jaar of tien weggelegd en daarna pas weer opgepakt. Toen klopte het pas. Lees het twee, drie keer, wat maakt het uit!”

5: Ga op zoek naar wat bij je past

“Ik zou zeggen: ga naar de bibliotheek. Ga voor die mooie boekenkast staan, trek er hier en daar een bundel uit en begin gewoon met lezen. Als het je bevalt, lees je verder en als het je niet bevalt, zet je het weer terug. Het lastige van een gedicht zoeken bij een onderwerp is wel dat niet elk gedicht een onderwerp heeft. Sommige gedichten gaan over het gedicht zelf, het maken ervan, het spelen met taal en associaties.” 

Ineke Holzhaus houdt zich al een lange tijd bezig met poëzie. Bij haar thuis werden gedichten heel gewoon gevonden. Ze heeft heel veel gedichten voorgelezen, workshops gegeven, bundels uitgebracht en zelfs theater gemaakt met poëzie.