Tijdschriftenblog; de Eerste Wereldoorlog
De Openbare Bibliotheek Amsterdam heeft een grote afdeling met ca. 1500 kranten en tijdschriften. Het gaat daarbij om algemene bladen als Libelle en Opzij, maar ook om computerbladen, vaktijdschriften, kunstmagazines, literaire periodieken. Het lijkt te veel om op te noemen en daarom probeert dit tijdschriftenblog telkens aan de hand van een speciaal thema een beeld te schetsen van een klein deel van de afdeling.
Op 28 juni 1914, 100 jaar geleden, werden in Sarajewo de Oostenrijkse troonopvolger Frans Ferdinand en zijn echtgenote Sophie vermoord door de Bosnisch-Servische student Gavrilo Princip. Deze moord vormde het startsein van de Eerste Wereldoorlog, die aan naar schatting 35 miljoen mensen het leven zou kosten. Dit jaar gaat veel aandacht uit naar deze oorlog, zowel in boeken (“Oorlog en Terpentijn” van Stefan Hertmans), als in tijdschriften. Een greep uit de rubriek Wereldoriëntatie -Geschiedenis.
Het broeit in Europa
Twee pistoolschoten veroorzaakten een kettingreactie met een Wereldoorlog tot gevolg. Maar behalve de moordenaar waren er ook belangrijke Europese leiders die fatale beslissingen namen. In het eerste deel van een serie over de Eerste Wereldoorlog – ‘Het broeit in Europa’ – belicht het tijdschrift Historia de acties van de Europese hoofdrolspelers: Keizer Wilhelm II van Duitsland, Keizer Frans Josef van Oostenrijk, Tsaar Nicolaas II van Rusland, de Franse president Poincaré en de Britse minister van Buitenlandse Zaken Grey.
Mobilisatiehuwelijken
Clémentine Vidal-Nacquet deed onderzoek naar de huwelijksband tijdens de Eerste Wereldoorlog. In de oorlogsjaren daalde het aantal huwelijken. Opvallend is evenwel dat na de aankondiging van de mobilisatie tal van Parijse stellen juist in allerijl in het huwelijk traden. Een artikel hierover publiceerde zij in het juni-nummer van l’Histoire. Haar boek over de huwelijksband tijdens de Grote oorlog verschijnt in het najaar. Daarnaast bereidt Vidal-Nacquet een bloemlezing voor van echtelijke correspondentie tijdens ’14-18’.
De satirische landkaart
Bij uitgeverij Broese verscheen eind 1914 een “satirieke kaart van Europa” van de Nederlandse tekenaar Louis Raemakers. Deze plattegrond van Europa bestaat uit elkaar bestrijdende figuren die de plaats en vorm innemen van de verschillende landen. Het fenomeen ‘cartoon map’ is ontstaan rond 1870 en tijdens de Eerste Wereldoorlog verschenen er verschillende. Caert Thresoor, het tijdschrift voor cartografie, behandelt dit opmerkelijke verschijnsel.
Monument van de Belgen
In de eerste maanden van de oorlog werd het neutrale Nederland overspoeld door naar schatting 1 miljoen Belgische vluchtelingen. Velen van hen keerden terug toen de situatie stabiliseerde. Dat gold niet voor ca. 30.000 gevluchte militairen. Zij werden in kazernes opgevangen en in kampen en kregen na verloop van tijd vakonderwijs. Als dank voor de gastvrijheid werd een gedenkteken opgericht op het hoogste punt van Amersfoort. In het mei-nummer van Monumenten, tijdschrift voor cultureel erfgoed, staat dit ‘Belgenmonument’ centraal.
Originele berichtgeving uit de kranten van toen
Historisch Nieuwsblad verzorgt in samenwerking met de Koninklijke Bibliotheek dit jaar een speciale uitgave in 8 afleveringen met oorspronkelijke krantenberichten uit de Eerste Wereldoorlog. In de bibliotheek is de eerste aflevering (juni-december 1914) aanwezig.
Fred Kolman.