Toon, Jan, Pierre en Wiel

Het was natuurlijk al lang begonnen met het luisteren en kijken naar de beroemdste Nederlander tussen 1960-1980, Toon Hermans, uit Sittard (“De meester vroeg me: Toontje , wat ligt er aan de Maas. Ik wist het niet. Ik dacht: Ik wou dat ik zelf aan de Maas lag”). In de vroege jaren ’70 kreeg ik al tips om toch zeker Jan Hanlo te lezen, en Pierre Kemp niet te vergeten. Later hoorde ik dat de voetreiziger uit Amsterdam Bertus Aafjes jarenlang bewoner was van Kasteel Hoensbroek. Verder proef je in die streek natuurlijk de enorme invloed van de Rooms-Katholieke kerk op het dagelijks leven, plus, niet minder, de mijnindustrie. Dat Kerk en Mijn ongeveer tegelijk ten onder gingen kan geen toeval zijn geweest. Daar zijn dan ook talloze verhandelingen over geschreven, van hooggeleerd tot zeer eenvoudig. Bedrieglijk eenvoudig is het prachtige jongerenboek over de vroege Limburgse mijnbouw van Simone van der Vlugt, Zwarte Sneeuw, en , al even aangrijpend, de boeken van Benny Lindelauff , zoals De hemel van Heivisj. Het allermooist vind ik In en onder het dorp, mijnwerkersleven in Limburg (2012) door mijnwerkerszoon en later dichter en hoogleraar Wiel Kusters. Ik begrijp de wereld van mijn schoonfamilie daardoor veel beter. Over Wiel –hoe veel mooier kan een Limburgse naam zijn?, nou vooruit: Sjeng, of Sjraar dan- een andere keer.

A.H.J.

Als er dan eens een wat jongere Limburgse auteur de aandacht in het Westen krijgt die hij verdient, wil ik daar graag iets van lezen, zeker als hij ook zijn Limburgse wortels niet vergeet. Met A.H.J Dautzenberg (Heerlen,1967) ben je dan goed uit, al is de kennismaking dan niet altijd even aangenaam. Bekend werd hij met zijn roman Samaritaan waarin hij het doet voorkomen dat hij een nier afstaat. Daarmee trappen wij weer in de truc van de fictie -als iemand zichzelf als hoofdpersoon opvoert, is dat meestal niet de schrijver zelf. Als je dit weet komt het lezen van de ontroerende roman Extra Tijd (2012) in een ander licht te staan. Misschien is dit juist weer wel echt gebeurd. Extra Tijd vertelt het verhaal, door de zoon beschreven, van de stervende Gustaaf Meulenberg, terwijl voetbalclub Roda JC –de club van de koempels, de voormalige mijnwerkers, dreigt te degraderen. Een klassiek vader-zoon verhaal in een tamelijk modern jasje, dat mij, zoals Louis van Gaal zich dat tegen Spanje voorstelt, bij de strot greep. Weer eens wat anders dan een verhaal over verslaafde voetballers.

Daarna las ik de novelle Rafelranden van de moraal (2013). Nog nooit zo’n rare novelle gelezen! Dat genre kenmerkt zich door een razendsnelle afwikkeling van het verhaal met een meestal onverwacht einde. Deze novelle bevat echter de wederwaardigheden van de hoofdpersoon, A.H.M. Dautzenberg, als lid van de pedofielenvereniging Martijn. Dit relaas wordt voorafgegaan door amusante polemische opmerkingen over van alles en nog wat. Dautzenberg sluit af met een onnavolgbare en ronduit smerige weergave van Martijn’s jaarvergadering. Laatste zin: Factchecker:”Is dit waar?” Alle wetten van de novelle worden met voeten getreden. En ik denk met grote opzet. Maar ik denk niet dat Dautzenberg dat uit angst doet. Ik zie hem meer een grote pestkop, gedreven door heilige verontwaardiging. Het plaatst hem in de traditie van Grunberg, Reve, A Punt Moonen en W.F.Hermans. En dat zal de Parool recensent –ik vermoed Arie Storm- van zijn laatste boek En dan komen de foto’s misschien ook wel vinden, al laat hij van het werk van Dautzenberg geen spaan heel. En dat ben ik dan zoals gewoonlijk weer niet met Arie eens. Dautzenberg schrijft heel erg goed: zoals hij de opgejaagdheid van de voorzitter van Martijn weergeeft is zeer knap. Gemeen , en o wat kan hij gemeen schrijven!, moet hij dan maar zijn in echte polemiek, en niet in een zogenaamde novelle.

Lees ook Rob Schouten over Dautzenberg (Trouw, 22 02 2014)

Leo Willemse