Voorheen altijd klakkeloos aangenomen dat zij Europees was, a. vanwege de Berio-connectie en b. zij leek zo op en top Italiaans. Niet Amerikaans. Wat zij dus wel was, geboren als ze was in Attleboro, Massachusetts. Maar toch niet helemaal zo ‘American as apple pie’ want haar ouders kwamen uit Bulgarije en Turkije, beiden van Armeense afkomst. Buig maar, Meredith, voor deze dame, die alles maar dan ook werkelijk alles met haar stem kon doen. In een tijdsbestek van 3 minuten het hele scala aan menselijke vocale expressie kon doorlopen. Wat heet menselijk, een heel universum aan geluiden van dierlijk tot mechanisch, alles had zij in huis. Moeiteloos kon zij schakelen, zij kon laaiende hartstocht zomaar over laten gaan in knorren als een varkentje of dodelijke bedroefdheid om vervolgens blazend als een stoomlocomotief in een slappe lachbui te verzeilen. Om maar iets te noemen uit het onuitputtelijke arsenaal dat zij in zich had. En dat al bracht ze te berde met, iets dat ik bij Meredith node mis, een flinke knipoog. Ze was een geestig en lekker gevat wijf. Kijk maar naar Cathy’s gezicht en je ziet het: esprit, intelligentie, nieuwsgierigheid, spotlust en lef; gek op experimenteren en shockeren. Het eigenlijk überhippe mens was haar tijd ver vooruit. Het uitbundige, zelfbewuste gedrag dat zij vertoonde was bepaald niet gangbaar voor vrouwen in de jaren vijftig, zestig. Die hielden hun mond en áls ze hem open deden, voerden ze ‘de partituur’ keurig uit zoals voorgeschreven; verder brachten ze keurig de krant en de pantoffels naar hun echtgenoot, zorgden voor het kroost en bleven achter het aanrecht.

Muze van Berio

Cathy had geen last van vooroordelen, integendeel, trok haar muzikale neus op voor het een noch het ander. De Beatles waren in haar ogen net zo uitvoerenswaardig als Monteverdi of Berio. Michelle en Yesterday, maar wel in barokmodus, ze verloochende niet haar klassieke achtergrond. Zij werd een gezochte vertolkster voor diverse moderne klassieke componisten. Zij kón het en zij durfde het. Ze stonden in de rij om iets voor haar stemmogelijkheden én persoonlijkheid te componeren, een John Cage, een Hans Werner Henze, een William Walton, een Igor Stravinsky - die allereerst aangelokt werd door haar geweldige eetfestijnen, schijnt het! Een zekere Luciano Berio, componist uit Italië, bevond zich vooraan in de rij. De combinatie Cathy/Luciano paste in elkaar als een puzzeltje zowel op muzikaal als persooonlijk vlak; ze trouwden in 1950 en kregen een dochter samen. Veertien jaar later viel echter het puzzeltje in duizenden stukjes op de grond omdat, het oude verhaal, Berio een studente had "ontmoet”. Cathy bleef in Milaan wonen en bleef een trouw pleitbezorgster van Berio’s muziek.

“Zij kon zowel Tristan als Isolde zingen”

Cathy Berberian wordt altijd de ‘Muze van Luciano Berio’ genoemd, hij werd geïnspireerd door haar spannende persoonlijkheid en haar 3 octaven omspannende stem. “Zij kon zowel Tristan als Isolde zingen” zei een criticus ooit over haar stembereik. Zoals dat toen nog ging in die exclusief door mannen gedomineerde tijden viel aan Berio alle lof ten deel als fameus avant garde componist, werd hij geroemd om de grensverleggende vocale composities die hij gemaakt had. Cathy daarentegen werd lacherig weggezet als curiositeit. Als camp, vermakelijk maar niet serieus te nemen. Dit was totaal onterecht. Zij was het die het werk verrichtte, zij had met haar nieuwsgierige geest alle kennis al opgedaan, was bijvoorbeeld al uitvoerig – én uitvoerend – met volksmuziek bezig en inspireerde hierdoor Berio tot het componeren van zijn Folk songs. Zij, met haar brutaal onderzoekende, extraverte natuur had mensen leren kennen als James Joyce en Umberto Eco, die zij vervolgens aan Berio voorstelde. Zij was het die de disciplines van zang, dans en mime naadloos met elkaar versmolt, zij had de cursussen gevolgd. Zij had een enorm scala aan psychische en fysieke middelen plus die stem, die ze Berio ruimhartig ten dienst stelde, tot ver nadat ze gescheiden waren.

Work of art

Hoe meer ze geridiculiseerd werd, hoe uitzinniger haar uiterlijk werd: een wilde platinablonde haardos bovenop de uitzinnigste modecreaties. Ze nam het Oscar Wilde motto “One should either be a work of art or wear a work of art” serieus ter harte. Ze deed het allebei. Het leven nog ten volle genietend werd zij opeens beentje gelicht. Zij kreeg een hartaanval in de taxi op weg van een restaurant naar huis – na een ongetwijfeld exquis én copieus maal. Zij was in Rome om in de RAI studio’s haar versie van de ‘Internationale’ ten gehore te brengen. Ze had nog een compositie op de rol staan, getiteld “Awake and read Joyce!” maar het kwam er helaas niet meer van.

In de vele, vele filmpjes, die er nog van haar zijn en die op Youtube staan, spat zij nog steeds van het scherm, this magnificent Cathy, zoals Berio haar liefkozend noemde: MagnifiCathy. Haar manier van leven voor de muziek heeft vele mensen enorm geïnspireerd en de modern klassieke zangkunst een enorme impuls gegeven.

Metha Molenaar