In Amerika is Alan Gratz een populaire schrijver. Op de foto zie je hem voor een volle tribune staan in de sporthal van een high school in Austin, Texas. Al die leerlingen zijn voor hem gekomen, want Amerikaanse scholieren zijn dol op Gratz. Ik denk dat er genoeg redenen voor Nederlandse lezers zijn om Gratz te lezen en van zijn boeken te houden. Over zijn vier in het Nederlands vertaalde boeken zal ik je in dit blog iets vertellen.

Alan Gratz schrijft boeken die spannend en flitsend zijn. Als je aan een verhaal van hem begint, is het net alsof je in een literaire achtbaan stapt. Ik ben zelden een schrijver van jeugdboeken tegengekomen die zo goed de spanning in een verhaal weet op te bouwen en vast te houden als hij. Als je denkt dat je de climax van het verhaal hebt bereikt, dan neemt Gratz je nog verder mee het verhaal in. De gebeurtenissen volgen elkaar in hoog tempo op en het lukt je als lezer maar moeilijk om een boek van hem weg te leggen; je wilt weten hoe het verhaal verder gaat. En wat het allemaal extra bijzonder maakt, is dat Gratz grote, moeilijke onderwerpen in zijn boeken niet uit de weg gaat. Ik laat je dat zien aan de hand van mijn favoriete boek: Vluchteling.

Vluchteling vertelt drie verhalen, die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben. Je volgt drie kinderen die om verschillende redenen moeten vluchten. Deze drie kinderen leven in een ander werelddeel en in een andere tijd. Zo is er Josef, die met zijn ouders vlucht voor het geweld van de nazi’s. In 1938 stapt Josef met zijn familie aan boord van een schip dat hen hopelijk naar een vrij land zal brengen. Er is spanning aan boord tussen de joden die willen vluchten en de Duitse bemanning, die voor Hitler is. Verder ontmoet je in Vluchteling Isabel. Zij probeert met haar familie en buren Cuba te verlaten. Ze klimt aan boord van een gammel bootje dat vanuit Havana naar de Verenigde Staten zal varen. De afstand is hemelsbreed 170 kilometer, maar de tocht is vol gevaren. En dan ontmoet je als lezer ook nog Mahmoud. Hij woont in Aleppo in Syrië. De burgeroorlog is in volle gang en het appartementencomplex waarin Mahmoud met zijn familie woont wordt getroffen door een raketaanval. Het gezin besluit te vluchten naar Europa. Zij stappen op een gegeven moment in een bootje om de tocht over de Middellandse Zee van Turkije naar Griekenland te maken. Een helse reis begint.

In elk hoofdstuk staat een van de drie kinderen centraal. En omdat elk hoofdstuk eindigt met een cliffhanger wil je doorlezen. Je wilt erachter komen wat er met hen gebeurt. Het ene moment ben je in Cuba, dan weer op de lege vlakte tussen Aleppo en de Turkse grens, om vervolgens met Josef door een Frans bos te lopen. Gratz is in dit boek als schrijver heel eerlijk. Het loopt voor veel vluchtelingen niet goed af. De drie hoofdpersonen raken familie en vrienden kwijt, door geweld of door verdrinking. Gratz beschrijft dit hartverscheurend en laat je zo zien hoeveel leed en pijn mensen die moeten vluchten meemaken. Gratz is daarin heel eerlijk en leert je nadenken over oorlog en geweld. 

Wat het boek bijzonder maakt is dat Gratz aan het eind de drie verhaallijnen laat samenkomen. Dat doet hij op een prachtige manier en hierdoor begrijp je de drie hoofdpersonen nog beter. Hoewel alle drie de kinderen veel pijn en leed hebben gezien en ervaren, zijn ze ook dankbaar voor wat het leven hun brengt of heeft gebracht. Dit einde zorgt voor een goede balans tussen aan de ene kant veel actie en spanning en aan de andere kant het sombere verhaal over mensen die op de vlucht zijn. Vluchteling is daarmee een actueel boek.

Er zijn nog drie andere boeken van Gratz in het Nederlands vertaald. Een ervan is De jongen die tien concentratiekampen overleefde. De titel verraadt veel over de inhoud van het boek, maar dat moet je niet weerhouden om het te lezen. Gratz vertelt het over Yanek, die in Polen woont als de Duitsers in 1939 het land binnenvallen. Hij woont eerst een tijdje in een getto waarna hij wordt afgevoerd naar een concentratiekamp. Hij wordt van het ene concentratiekamp naar het andere gestuurd, maakt verschrikkelijke dingen mee, maar overleeft. Hij geeft de moed niet op, terwijl er alle reden voor hem is om het op te geven. Of hij nu wordt gemarteld en geslagen, of hongerig door de kou moet lopen, Yanek laat het leven niet los. Gratz heeft dit dan wel verhaal geschreven, maar niet verzonnen. Het is gebaseerd op het leven van Yanek Gruener, die nu in de Verenigde Staten woont. Als iemand in een concentratiekamp kwam, kreeg de gevangene een nummer getatoeëerd op de binnenkant van de onderarm. Bij Yanek Gruener is dit nummer B-3087. In dit filmpje kun je Gratz zien met Gruener en zijn vrouw.

Naast deze twee boeken kun je in de bibliotheek ook nog zijn boeken Project 1065 en Erecode vinden. Project 1065 is een spannende spionagethriller die speelt in de Tweede Wereldoorlog. De Ierse jongen Michael moet de Duitsers de plannen van een geheim vliegtuig ontfutselen. Met dat vliegtuig zou de oorlog wel eens kunnen worden gewonnen door de nazi’s. Het is een James Bond-achtig boek vol actie en sensatie. Aan het eind van het boek heeft Michael een bloedstollend gevecht in en op een skilift.

Erecode gaat over twee Arabische jongens die zijn geboren en getogen in de Verenigde Staten. De oudste broer, Darius, zit in het Amerikaanse leger, maar lijkt te zijn overgelopen naar IS. Hij pleegt een bloedige aanslag die uitgebreid op de Amerikaanse televisie is te zien. Kamran gelooft in de onschuld van zijn broer en zet alles op alles om zijn onschuld te bewijzen. Misschien ken je de spannende televisieserie Homeland wel. Dit boek is net zo spannend en heeft net zoveel plotwendingen en verrassingen als die serie.

In de Verenigde Staten is Alan Gratz een bestsellerauteur. Het wordt tijd dat de Nederlandse YA-lezers hem ook ontdekken.

Over de auteur

Martin Bootsma is leraar en teamleider op de Alan Turingschool in Amsterdam. Voor de OBA schrijft hij over Young Adultboeken, op zijn eigen blog Meesterlezer schrijft hij over boeken, onderwijs en het samenspel daartussen.