Als je veel leest, dan herken je al snel de opbouw van het verhaal en kun je redelijk goed voorspellen wie de dader is van de gepleegde misdaden die in het verhaal worden beschreven. Het lijkt mij een hele kunst om een detective te schrijven waarbij je als lezer niet in de gaten hebt wie de dader is. Neem nu Cari Mora van Thomas Harris. Harris is wereldberoemd geworden door zijn boeken over Hannibal Lecter. Dit jaar publiceerde hij een boek over een grote pot met goud die verstopt zit onder het huis van de beroemde drugscrimineel Pablo Escobar. Harris begint zijn verhaal met de beschrijving van twee hoofdpersonen, Cari Mora en een Duitse misdadiger die Hans-Peter Schneider heet. Je weet als lezer direct dat de climax van het boek een confrontatie tussen beide zal zijn en dat de 'goede' Cari het kwaad dat Schneider vertegenwoordigt zal overwinnen.

Je vraagt je misschien af waarom ik mijn bespreking van Oktober is de koudste maand begin met een stuk over een matige thriller van Harris. Welnu, omdat het boek van Carlsson weet te ontsnappen aan de voorspelbaarheid die thrillers vaak hebben. In Oktober is de koudste maand vertelt de 16-jarige Vega Gillberg hoe op een koude ochtend twee agenten aan de deur van haar huis staan met de vraag waar haar broer is. Het lijkt erop alsof haar broer betrokken is bij een misdaad. De misdaad blijkt een moord te zijn.

Maar het boek is veel meer dan alleen een detective. Carlsson beschrijft tegen een achtergrond van misdaad het leven van een meisje dat stap voor stap de complexiteit van het leven ontdekt. Vega leeft in een arme plattelandsomgeving waar gebroken gezinnen en kleine criminaliteit de maat der dingen zijn. Ze ziet hoe haar broer en haar oom afglijden naar steeds zwaardere criminaliteit. Ondertussen ontdekt Vega haar seksualiteit en vertelt ze over de relaties die ze had en heeft.

Juist de sociale kant van het verhaal en het volwassen worden van Vega maken dit boek beter dan een gemiddelde detective. De karakters in dit boek zijn niet van bordkarton maar levensecht. Carlsson geeft een inkijkje in het leven van een puber op het Zweedse platteland en dat beeld is niet erg vrolijk. Je zou het kunnen beschrijven met de woorden geestelijke armoede en onzekerheid.

De misdaad, waarbij Vega’s broer Jakob zijdelings is betrokken, is de motor van het verhaal. En uiteindelijk wil je wel weten wie de moord heeft gepleegd, maar ondertussen ben je als lezer meer geïnteresseerd in het leven van Vega en de mensen in haar omgeving. Ik geef niets weg van het verhaal als ik je zeg dat de dader uit die omgeving komt. Maar goed, daar kom je vanzelf achter als je dit prijswinnende boek ('Beste Young Adult-thriller van het Jaar') leest. 

Martin Bootsma is leraar en teamleider op de Alan Turingschool in Amsterdam. Voor de OBA schrijft hij over Young Adultboeken, op zijn eigen blog Meesterlezer schrijft hij over boeken, onderwijs en het samenspel daartussen.