Boekenblog ; Erik Menkveld (1959-2014): dichter, romancier, essayist
Schrijvers kende ik alleen uit hun boeken. Ik was ongelooflijk zenuwachtig toen ik in 1975 tegenover Gerard Reve stond. Ik was speciaal naar Moderne Boekhandel Bas in de Leidsestraat gefietst om door een hem met de kroontjespen te signeren exemplaar van Ik Had Hem Lief te kopen. Ik mompelde wat, hij zei iets terug, maar wat wist ik twee minuten later niet meer.
Het duurde jaren voor ik weer een auteur sprak; misschien was het Maarten ’t Hart die mij enthousiast maakte voor Anthony Trollope. Maarten is een kennis van de directeur van de OBA, dat vergemakkelijkt de zaak. Schrijversontmoetingen in de bibliotheek tijdens Boekenweek en Kinderboekenweek leverden ook weer namen op: Sal Santen, Astrid Roemer, Karel Eykman, Jan Donkers, Ileen Monteyn, Ivo de Wijs, Veronica Hazelhoff, ik begon er bijna aan gewend te raken. Maar ik bleef jaloers op een vriend die in een verhaaltje van de auteur Jos Ruting was “verwerkt”. Sinds Radio AmsterdamFM en de OBA zo fijn samenwerken is het zien en spreken van een schrijver vrij normaal. K.Michel, Christine Otten, F.Starik, Renate Dorrestein, Kees van Kooten, Bindervoet & Henkes, Peter de Rijk: ze komen naar “ons” toe, praten maar al te graag over hun boeken en ze geven je gewoon een hand!
Enthousiasteling
Erik Menkveld was een paar keer te gast bij het programma Kunst & Cultuur op Vrijdag. Een grote, serieuze maar ook opgewekte man die bevlogen over zijn boeken sprak. Hij was nog niet erg bekend, want dichters en essayisten zijn zelden bekend. Maar toen ik Met de meeste hoogachting had gelezen, filosofische brieven aan kunstenaars uit heden en verleden, wilde ik méér Menkveld. Dat betekende toen: poëzie. De karpersimulator, Schapen nu! en Prime time. Vooral de prachtige gedichten over zijn omgang met zijn kinderen en Amsterdam bleven me bij. Al was Hildo Krop dan volgens Reve een communistische koekenbakker, zijn beelden op de Apollolaan zijn nog mooier sinds Menkveld gedichten schreef over de jongen met konijnen en het meisje met eekhoorns.
De brieven, o.a. aan Boeddha, Gandhi maar ook aan de grote saxofonist John Coltrane vond ik ongelooflijk origineel. Je persoonlijke verhaal vertellen aan mensen die ze nooit kunnen lezen!
Het grote zwijgen
Ik zag echt alleen een dichter in hem. Ja, hij was ook een muziekfanaat, dat bewees het stuk over A love supreme van Coltrane. Rob Schouten vertelt in Trouw, in zìjn herdenkingsstuk, dat hij en Menkveld het altijd over muziek hadden, en dat ze ook nog eens de instrumenten nadeden.
Verschijnt in 2011 ineens Het grote zwijgen, een klassieke historische roman. Dat is een te simpele omschrijving van een schitterend boek! Een roman over een hopeloze liefde, over een driehoeksverhouding, over hoe kinderen kunnen lijden aan huwelijksproblematiek. Maar ook over vriendschap en hoe die onder vuur komt te liggen. Over Amsterdam in het begin van de twintigste eeuw. Dacht je dat Amsterdam-Zuid geen geheimen meer voor je had, zo vaak is die buurt al beschreven, door Het grote zwijgen kijk je met heel andere ogen naar de Johannes Verhulststraat en het Concertgebouw. En, bovenal: over muziek, het componeren en uitvoeren van muziek. Van klassieke muziek die toen heel modern was, namelijk de muziek van Alphons Diepenbrock , Gustav Mahler en Matthijs Vermeulen.
Het boek was een groot succes! Erik Menkveld zou ons vast nog vaker verbazen met bijzondere romans, verhalen, essays en gedichten. Het mocht niet zo zijn. Hij overleed zondag 30 maart op 54 jarige leeftijd.
Leo Willemse