Als correspondent voor NRCHandelsblad (2007-2012) kan Krielaars overal komen, en zo maakt de lezer de reis door het nog steeds onmetelijke land helemaal mee. Met heerlijk bedoel ik vooral een fijn boek om te lezen, door het onderwerp, schrijfstijl, want Krielaars beschrijft Rusland lang niet altijd als een heerlijk land,integendeel. Hier is sprake van klassieke haatliefde. Tsjechov is daarbij zijn gids. Zeer opmerkelijk is dat Tsjechov fungeert als verbindende factor tussen het Tsarenrijk, de communistische Sovjet Unie en het huidige Poetin-Rusland. “Tsjechov liet me het Rusland zien van straatschoffies,boze veldwachters, bekrompen provinciale rechters,aan lagerwal geraakte professoren, melancholieke plattelandsdokters en vooral dat van de vele kleine ambtenaren, die tot op de dag van vandaag het symbool van de verlammende Russische bureaucratie zijn en als een zwerm vliegen iedere vooruitgang tegenhouden.” “(Tsjechov) had als geen ander oog voor de grote maatschappelijke problemen waarmee zijn land kampte.( ) Was het niet mijn hoogleraar Ruslandkunde J.W.Bezemer geweest die had gezegd dat je om Rusland, zowel dat van vroeger als dat van nu, echt te begrijpen nog maar het best zijn grote schrijvers kon lezen ?”

En dan ben ik nog maar op bladzijde 14! Ik kan eindeloos citeren (maar doe het niet), want Krielaars heeft als Jelle Brandt Corstius in zijn befaamde televisieprogramma’s, de gave om de juiste mensen te vinden die zowel over Tsjechov als het Rusland van vroeger en nu behartenswaardige opinies ventileren.

Mijn Reizen door Rusland

Het brilletje van Tsjechov boeit ook door de ongelooflijke afwisseling:het leven en werken van Tsjechov en zijn familie, de reizen, de gesprekken, beschrijvingen van de natuur, de steden, dorpen, kerken en de mensen die hij ontmoet, opzoekt uit alle lagen van de bevolking. Daarin is hij als Tsjechov. Goed, hij schrijft minder goed, maar wie schrijft er nu zo goed als Anton Pavlovitsj ? Plus die verbinding tussen heden en verleden.

Krielaars’ boek bracht me mijn vele reizen door Rusland en de USSR in herinnering. Ja, ik ben er vaak geweest: aan de hand van Tolstoj, Toergenjev en Tsjechov. In 1984 was ik er ook, toen ik Dokter Zhivago van Boris Pasternak, in de vertaling van Nico Scheepmaker, las. Begin januari was ik er weer, toen ik de opgefriste verfilming van dit boek zag, in de overweldigende filmversie uit 1965, met Omar Sharif en Julie Christie. Maar de allereerste keer was ik er met Michael Strogoff, de koerier van de tsaar. Jules Verne liet me, tien jaar oud, met hem meereizen van Omsk naar Tomsk, naar Irkutsk en liet me verbijsterd lezen dat de verrader Iwan Ogareff Strogoff de ogen uitstak. Dat je zo gemeen kon zijn! Meer heb ik niet onthouden. Maar dat dit boek de inspiratie leverde aan Drs P voor zijn onvergetelijke Trojka hier, trojka daar staat voor mij vast.

Op gevorderde leeftijd kwamen daar de boeken van Karel van het Reve bij, Siberische reis (1966), Rusland voor beginners(1962, Geschiedenis van de Russische literatuur(1985) en het prachtige platenboek Rusland hoe het was, een merkwaardige verzameling foto’s uit Rusland (1852-1932). Maar ook de reisboeken van Dick Walda en Gerard Jacobs over Siberië riepen de mooiste reizen in mijn gedachten op. Een reis die geheel en al bewaarheid werd toen ik in 2012 over Siberië vloog en urenlang de kustlijn volgde, met de modderige mondingen van Ob, Lena en Jenissei goed zichtbaar. In mijn enthousiasme zag ik zelfs ijsberen rondbanjeren.

Dat Paul Theroux zijn magistrale The Great Railway Bazaar (1976) afsluit met de Transsiberië Express is logisch: het is de tsaar onder de treinreizen.

Kritische noten

Michel Krielaars heeft zich in een mooie traditie gevoegd: die van zijn leraren Karel van het Reve en Jan Willem Bezemer (lees Een geschiedenis van Rusland, zeer de moeite waard) maar ook die van de genoemde reisverhalenauteurs en vast nog veel meer schrijvers die ik niet gelezen heb.

Al deze boeken bekeken Rusland of de USSR met een romantische blik, maar ook met een kritisch oog. Dat zal altijd wel zo blijven, want Rusland is voor iedereen een niet te bevatten land. Het is eenvoudig te groot. Te groot voor één blog en ook voor twee.