Een boek over eenzaamheid, en onmogelijkheid tot contact. Het meest duidelijk zie je dat terug in de autistische zoon van een van de hoofdfiguren, voor wie de sterrenwereld belangrijker is dan zijn omgeving. Hij kan wel goed overweg met een kinderloze vriendin van zijn ouders. Zij, op haar beurt, verlaat haar man onverwachts door op reis te gaan en zonder verklaring terug te komen. Een moord kan dan niet uitblijven, tenminste niet volgens de auteur. Na haar verhalenbundels ‘Op de rug gezien’ en ‘Dubbelportret’ was mij wel duidelijk dat romans haar nog beter liggen.

Waterlandplein

Korte tijd later kwam Margriet de Moor voor een lezing naar Bibliotheek Nieuwendam, op het Waterlandplein. Ze kon ongelooflijk goed vertellen over haar werk, en de 50 bezoekers hingen aan haar lippen. Dat kon ook moeilijk anders want de bibliotheek kon al die mensen nauwelijks bevatten. Vanaf augustus 2013 is dat nu eindelijk voorbij. Na een tijdelijke verhuizing naar de Alkmaarstraat zit de bibliotheek weer op het gelukkig ook opgeknapte Waterlandplein. Alsnog gefeliciteerd, Team Noord! (ook met het vernieuwde Banne Buiksloot).

Brokkelig

Margriet de Moor schrijft wat brokkelig, schijnbaar associatief. Je krijgt het verhaal nooit in één keer te lezen. Dat verhoogt de spanningsboog. Eerst grijs etc. kreeg een prima ontvangst: juichende recensies èn de AKO literatuurprijs. Haar naam was gevestigd. Ik bleef wel nieuwsgierig naar haar nieuwe boeken, vooral naar de Watersnoodroman De verdronkene (2005) maar ja, het kwam er niet van.

Leesclub Waterland

Naast veel andere goede dingen, heeft Bibliotheek Nieuwendam mij nog iets moois opgeleverd: Leesclub Waterland, opgericht rond het bezoek van Margriet de Moor en voortgekomen uit De Literaire Salon van Hanneke Eggels en Greetje Heemskerk. Leesclub Waterland leest 7 boeken per jaar. Bespreking is een serieuze zaak tussen 20.15 en 22.00. Het eindoordeel drinken we af met een bescheiden glaasje. Dit jaar droeg een van de leden De verdronkene voor, want ze had zulke goede herinneringen aan Eerst grijs…. Zo komt het boek toch tot je. Leesbevordering voor volwassenen leidt tot mooie dingen, ook nu nog. Kijkt u maar op de website van de OBA.

Watersnood/Tsunami

Sommige recensenten dichtten Margriet de Moor een voorspellende gave toe. Ze was natuurlijk al tijden met De verdronkene bezig, toen Japan door de tsunami werd getroffen. Iets soortgelijks was haar eerder overkomen, stelt Fleur Speet in het Financieel Dagblad: (ze) “doordesemt Kreutzersonate volledig met het gevaar van een vliegtuigramp terwijl de fatale dag nog moest plaatsvinden.”

We moeten er maar niet teveel waarde aan hechten.

In De Verdronkene zit ook weer dat brokkelige, associatieve maar nu veel strakker. Je kunt er op rekenen dat we steeds weer terugkeren bij de twee hoofdpersonen, twee zussen, die door een noodlottig toeval wreed van elkaar door het water gescheiden worden, evenals in Het lied van de twee koningskinderen.*

Ook in deze roman is werkelijk contact onmogelijk, hoogstens navoelbaar. Alleen al door het verhaal op Schouwen-Duiveland te situeren, het meest geïsoleerde deel van Zeeland. Dagen later had de rest van Nederland pas door dat De Ramp ook dààr had plaatsgevonden en nòg catastrofaler dan elders, uitgezonderd Oude Tonge.

Het boek speelt in Amsterdam en op Duiveland, en is huiveringwekkend. Het is zo op de huid van de hoofdpersoon Lidy geschreven dat je geregeld vergeet dat je fictie leest. Ik begrijp daarom een lezer voor mij die in potlood schreef: “Hoe kan je dat weten, De Moor!” Dat is nu de kracht van inleving en documentatie.

Dit schitterende boek is zo’n voorbeeld van fictie die non-fictie bijna overbodig maakt want je “weet” nu “alles”. Toen ik na De verdronkene door het allesomvattende boek van Kees Slager, Watersnood bladerde werd ik hierin bevestigd. Dat maakt Slager’s boek natuurlijk niet overbodig, verre van!

Leesclub Waterland zorgde er voor dat ik na 20 jaar weer een boek van Margriet de Moor las, en wat voor één!

Leo Willemse

*

Het waren twee koninghs kindren,

Sy hadden malkander soo lief;

Sy konden by malkander niet komen,

Het water was veel te diep.