De scènes waarin Aschenbach rondzwerft  in een door cholera getroffen,  stervende, stad, waren verbijsterend in hun tragiek. Om maar niet te spreken van zijn wanhopige, kuise, liefde voor de schoonheid van de jongeling Tadzio. Dus weer naar de film, en nog een keer: terugkijken bestond nog lang niet.

Familie-ervaringen

Juli 1973, Terschelling: ik lees De Buddenbrooks, verval van een familie (1901), het echte debuut van Thomas Mann, dan 25 jaar oud. Een boek vergelijkbaar met Eline Vere van ons wonderkind Louis Couperus. Een roman om in weg te kruipen-en dat doe ik dan ook: het regent toch twee weken onafgebroken. Ondertussen heb ik meegekregen dat broer Heinrich de auteur is van Der Blaue Engel, verfilmd met Marlene Dietrich die laat zien dat ze meer is dan een vrouw met mooie benen. Ook hier is de film zo indrukwekkend dat het boek een beetje wegvalt. Ik lees meer (Thomas) Mann: Baas en hond, De wet, De kleine heer Friedemann. De grote romans laat ik bij gebrek aan kennis van Duits met rust. Maar het dringt tot me door dat Thomas een kring van “Mannen” om zich heen heeft, allemaal vol artistiek talent. En engagement! Waar Thomas zijn maatschappelijke betrokkenheid altijd een beetje wegstopt in zijn meesterlijke boeken, zijn oudste dochter en zoon Erika en Klaus, daar juist zeer open over. Erika richt eind jaren ’20  het maatschappijkritische cabaret  Die Pfeffermühle op.  Klaus durft openlijk homoseksueel te zijn. Als Hitler de macht in Duitsland overneemt zijn zij het die het land snel moeten verlaten. Thomas wacht daar langer mee.

Weer een film!

Klaus vlucht naar Amsterdam, woont tijdelijk in de Emmastraat en ontmoet daar Christopher Isherwood, schrijver van Mr. Norris changes trains en Goodbye to Berlin, (1936/37) De film Cabaret, gebaseerd op deze boeken, is ook weer schatplichtig aan De blauwe engel . Het is een film waar “iedereen” het in de jaren ’70 over heeft, vanwege schitterende acteerprestaties van Liza Minelli en Joel Grey (“Willkommen, bienvenue, welcome”) .Het decadente Berlijn en het opkomende nationaalsocialisme  komen in de film nog indringender naar voren dan in Isherwoods uitstekende boeken. Dat geldt ook voor Mephisto (1936), van Klaus Mann, een sleutelroman over een acteur die zijn ziel aan de duivel (Joseph Goebbels) verkoopt. In 1983 zorgt de verfilming voor een herwaardering voor Klaus, met in zijn kielzog Erika, Thomas, Heinrich.  Eindelijk verschijnt de vertaling van De Toverberg, door Pé Hawinkels, meer dan 900 dichtbedrukte bladzijden. Het boek is fantastisch, maar de filosofische discussies tussen de heren Settembrini en Naphta gaan mij geregeld boven de pet. Alles wordt goedgemaakt door de beschrijvingen van de skitochten in Davos, en het leven in het sanatorium. In de reeks Privé Domein verschijnt Klaus’ autobiografie Het Keerpunt, een adembenemend verslag van zijn turbulente leven.

Mijn Laatste Mann-activiteit: 1986

Zo krijg ik steeds meer zicht op de Familie. Ieder kind van de 6 is hoogbegaafd, maar worstelt ook steeds met hun beroemde vader. Lees hiervoor de informatieve boeken van Margreet den Buurman: Thomas Mann, schrijver tegen de vergankelijkheid en Thomas Mann als pater familias. Maar weer is het een bewerking die me dieper in het Manngeheim laat doordringen: eind 1985 zie ik Kaltes Grauen: Erika Mann en Die Peffermühle: een opgraving door Cabaret Don Quishocking. Een Nederlandstalige hommage-met een grandioze Joke Bruijs als Erika. 

Mann’s toekomst: lezen!

Toen ik 1969 aan Tonio Kröger begon, kon ik niet vermoeden dat –ondanks dat ik mijn laatste Mann-boek in 1986 las, de Familie me nog steeds bezighoudt. Er is veel winst geboekt: vrijwel alle romans van Thomas en Klaus zijn vertaald. Na Het keerpunt verschenen nog Privé Domeindelen van Thomas, Klaus en Erika. Er zijn de biografieën van Margreet den Buurman. En nu publiceert  Rindert Kromhout van der Meer, de befaamde jeugdboekenauteur een young adult roman over Klaus: Een Mann. Over een paar maanden ga ik met pensioen. Men vraagt me steeds: wat ga je doen? Hierboven las u een van de antwoorden.

Leo Willemse.